Of het waar is, weten we niet. Maar het verhaal wil dat er oostelijk van De Waal eeuwenlang sommeltjes leefden op Texel. Ze hadden daar hun eigen berg: de Sommeltjesberg. Daarop dansten deze aardmannetjes in het maanlicht.

De sommeltjes op Texel zijn zo’n zestig tot negentig centimeter groot. Ze leven ’s nachts omdat ze niet tegen zonlicht kunnen. Door zonnestralen verstenen ze. Sommeltjes kunnen zich onzichtbaar maken en ongemerkt een huis binnengaan, ook door de kleinste gaatjes. Soms stelen ze munten, koperen ketels of andere kostbaarheden. Soms lenen zij ze alleen en brengen ze de voorwerpen gepoetst en wel terug. Of er nu nog sommeltjes zijn, weten zelfs de eilanders zelf niet zeker. Omdat ze onzichtbaar kunnen worden, weet je het nooit. Mocht je het zelf willen onderzoeken, zoek dan in ieder geval in het donker. Want overdag vind je ze dus zeker niet.

Het Sommeltjespad is een kinderwandelroute in het bos nabij het park 't Hoogelandt. Naast Villa Effe Hier is een ingang naar het bos.

Langs de wandelroute van 1,5 kilometer kunnen de kinderen op zoek naar Sommeltjes. Maar er is meer: kijk goed om je heen en ontdek nog veel meer.

TESO – Texels Eigen Stoomboot Onderneming – is in 1907 opgericht. Dat gebeurde op initiatief van de Texelse huisarts Adriaan Wagemaker. Veel Texelaars waren toen ontevreden over de schepen, het beperkte aantal afvaarten en de tarieven van de Alkmaarse rederij Bosman, die de verbinding tussen Texel en Den Helder onderhield. Het startkapitaal voor de nieuwe rederij werd verzameld door de Texelaars zelf. Alle inwoners van Texel, arm of rijk, konden financieel deelnemen, en dat deden ze ook. Er werden aandelen verhandeld van 5 en 25 gulden, en met een kapitaal van ruim 75.000 gulden ging TESO de concurrentie aan met Bosman. Al in 1909 verkocht Bosman zijn bedrijf aan de Texelse onderneming.

Het toerisme op Texel maakte na de Tweede Wereldoorlog een sterke ontwikkeling door. Het aantal accommodaties op het eiland groeide en ook het autobezit nam toe. TESO moest inspelen op de grotere vraag naar vervoer. Begin jaren vijftig werd het vlaggenschip de Dokter Wagemaker (1) met vijf meter verlengd, zodat TESO haar capaciteit kon vergroten. Vervolgens kwam het nieuwe schip de Dageraad in de vaart, dat dertig auto’s kon vervoeren.

Oudeschild was oorspronkelijk de thuishaven van TESO. Begin jaren zestig werd er gespeculeerd over een haven bij ’t Horntje op de zuidpunt van het eiland. Het grote voordeel: de overtocht zou daarvandaan een half uur korter worden. De meningen waren verdeeld, ook binnen het bestuur. Uiteindelijk viel de keuze toch op ’t Horntje. In 1962 konden de TESO-schepen gebruikmaken van de nieuwe veerhaven.

De groei van het toerisme was niet te stuiten, en stelde TESO voor flinke uitdagingen. In het hoogseizoen liepen de wachttijden soms op tot wel acht uur. Dat was beslist geen goed visitekaartje voor Texel als vakantie-eiland... Er moest daarom iets gebeuren. Omdat varen met drie schepen logistiek niet haalbaar bleek, kwam TESO-directeur Theo Hoogerheide met een gewaagd voorstel. Hij wilde een dubbeldeks schip laten bouwen, dat bijna drie keer zoveel auto’s kon vervoeren. Tegenstanders vreesden dat Texel helemaal overspoeld zou worden door toeristen. Maar Hoogerheide zette door en in 1980 kwam het eerste TESO dubbeldeksveer de Molengat in de vaart. Pas in 1986 kon TESO het bovendek gebruiken, want door de vele bezwaarschriften was de bouw van een passende laadbrug jaren vertraagd.

In 2005 is de Dokter Wagemaker (2) in de vaart genomen, een modern schip met een grotere capaciteit. De bouw van het schip was afgestemd op onderzoek waaruit bleek dat auto’s langer, breder en groter worden. Ook het comfort tijdens de overtocht ging een grotere rol spelen. Zo kreeg de Dokter Wagemaker een groter buffet, een Texelshop en een atrium met rondom zeezicht.

Deze lijn is doorgezet bij de bouw van het nieuwe vlaggenschip van TESO: de Texelstroom. In 2016 is dit schip in de vaart genomen. Naast een hoge mate van comfort en service streeft TESO naar een verdere verduurzaming van de dienstverlening. De Texelstroom is dan ook zuiniger, schoner en duurzamer én kan nog meer voertuigen vervoeren dan al haar voorgangers. TESO is er in geslaagd om de tarieven voor de veerdienst aantrekkelijk te houden. TESO vindt de betaalbaarheid belangrijk op basis van haar statutaire doelstelling om de bereikbaarheid van Texel te optimaliseren.

De Ronde om Texel is een jaarlijkse zeilrace rond het eiland Texel. Het is niet zomaar een zeilrace, maar ’s werelds grootste catamaran en regatta race. De Ronde, die begint bij Paal 17 en eindigt bij Paal 17, heeft een afstand van ongeveer 100 kilometer. Dit spektakel wordt elk jaar in de maand juni georganiseerd. In samenwerking met WAVES Festival is het voor toeschouwers een fantastische ervaring om op het strand te vertoeven. 

In het jaar 1977 ondernamen enkele leden van de Kustzeilvereniging Westerslag (KZVW), waaronder Martin van der Wal en Henk Koopman, een gedurfd avontuur: ze zeilden met een Hobie Cat 16 rond het eiland. Deze prestatie getuigde van aanzienlijke zeilervaring en stuurmanskunst. Na de succesvolle voltooiing van deze tocht, ontstond er op het strand, onder het genot van een verfrissend biertje, een levendige discussie. Geïnspireerd door het enthousiasme van het moment, besloten de leden van de KZVW om in 1978 de allereerste Ronde om Texel te organiseren. Dit initiatief bleek vanaf het begin een groot succes te zijn. Bij de eerste editie verschenen maar liefst 84 catamarans aan de start, waarvan 68 de finish wisten te bereiken. 

In de aanvangsjaren werd de eerste Ronde om Texel georganiseerd als een prestatietocht, en niet als een officiële wedstrijd. Deze intentie werd uitgebreid en met overtuiging gedeeld met de deelnemers. Martin van der Wal, de voorzitter van de Kustzeilvereniging Westerslag, benadrukte met passie tegenover de zeilers: ‘’Jongens, het draait niet om de overwinning, maar om de persoonlijke prestatie’’. Echter, zodra het startsein klonk, leken alle deelnemers deze boodschap direct te vergeten. Niets werd geschuwd om als eerste over de finish te komen. Het resultaat was een onverwacht groot succes. 

Heden heeft de Ronde om Texel zich ontwikkeld tot een volwassen internationale wedstrijd, compleet met een eigen Texelrating die wereldwijd wordt erkend. Het evenement heeft een prominente plek veroverd in internationale wedstrijdkalender. Zowel topzeilers als recreatieve zeilers kijken gedurende het hele jaar reikhalzend uit naar de Ronde en zorgen ervoor dat ze er jaar na jaar weer bij zullen zijn.

De oude Texelse graslanden worden van elkaar gescheiden door tuinwallen; op sien Tessels 'tuunwoallen'. Deze karakteristieke landafscheidingen bestaan uit opeengestapelde graszoden en zorgden er vroeger voor dat het vee het land van de buurman niet kon bereiken.

Naast de praktische functie, hebben de tuinwallen ook een grote ecologische waarde. Er groeien bijzondere plantensoorten, waar op hun beurt veel verschillende insecten op afkomen. De tuunwal is een stukje natuur dat typerend is voor het Texelse landschap.

In de tweede helft van de zestiende eeuw werd op Texel het recht op overalweide afgeschaft. Dit hield in dat boeren hun vee niet meer overal mochten laten grazen, maar alleen op eigen land. Het Texelse duinlandschap liet het graven van sloten echter niet overal toe. Ook hout was schaars: er was toentertijd nog geen bos op het eiland. Beplanting sterft door de zilte grond vaak snel af. De creatieve Texelse boeren besloten daarom ’tuunwoallen’ aan te leggen, die nog altijd een belangrijk deel uitmaken van het landschap.

Tuinwallen zijn lage ‘muurtjes’ van ongeveer één à anderhalve meter hoog en een meter breed, gemaakt van op elkaar gestapelde graszoden. Vroeger werden de landafscheidingen bedekt met stekelige planten, zoals duindoorn of sleedoorn. Zo bleef het vee in eigen wei. Tegenwoordig vindt men andere begroeiing op de tuinwallen. Bloemen als grasklokjes, eikvarens, Engels gras, muizenoortjes en zandblauwtjes geven de wallen prachtige kleuren, en trekken op hun beurt insecten aan. Noordse woelmuizen voelen zich thuis in droge tuinwallen. De ’tuunwoallen’ zorgen dus voor een grote diversiteit in flora en fauna in het oude Texelse land.

Halverwege de negentiende eeuw werd een groot aantal tuinwallen geruimd, omdat ze overbodig waren geworden. Een aantal jaren later werd een stuk oud Texels land, de Hoge Berg, echter omgedoopt tot landschapsreservaat. De boeren in het Hoge Berg-gebied kregen een vergoeding als zij de tuinwallen om hun land zouden laten staan en onderhouden. Inmiddels zijn de perceelafscheidingen beschermd verklaard en worden zelfs nieuwe exemplaren aangelegd. Tuinwallen zijn namelijk niet alleen handig en mooi; ook hebben ze een hoge natuurwaarde.